Istorija
Naselje pod imenom Zabatka iz kojeg se razvila današnja Subotica prvi put se pominje u istorijskim spisima 1391. godine, mada se smatra za dosta starije. Položaj naselja na razmeđu dve velike srednjovekovne sile, Ugarske i Turske, kao i na liniji seobe mnogih naroda, uslovili su šaroliko nasleđe u koje su Srbi, Mađari, Nemci, Bunjevci, Slovaci, Jevreji i drugi svi ugradili nešto svoje.
Nakon poraza Ugara od Turaka kod Mohača 1526. godine Subotica postaje prestonica kratkotrajne države samozvanog cara Jovana Nenada, koja se smatra pretečom današnje Vojvodine. Jovan Nenad je ubijen već sledeće godine, ali je ostao simbol borbe za nezavisnost među vojvođanskim Srbima, tako da mu je na četiri veka od smrti (1927. godine) u centru Subotice podignut spomenik koji je izradio čuveni vajar Petar Palavičini. Spomenik su 1941. srušili fašisti, ali je po originalnom gipsanom odlivku ponovo napravljen 1991. godine.
Subotica je doživela procvat za vreme Marije Terezije, a ubrzan razvoj počinje 1779. godine kada naselje dobija značajan status slobodnog kraljevskog grada, a tim povodom i novo ime Maria-Theresiopolis. Pod različitim imenima grad se nalazio u sastavu Habzburške monarhije i kasnije Austrougarske sve do kraja I svetskog rata, a vekovi provedeni pod zastavom najjače srednjoevropske sile ostavile su dubok trag koji se i danas oseti u jedinstvenom duhu grada.
Na arhitektonsko oblikovanje Subotice presudno su uticali bečki trendovi. Tokom XVIII i XIX veka veći broj objekata podignut je u maniru baroka, a verovatno najznačajnija građevina ovog stila je subotička katedrala, punim imenom Rimokatolička crkva Svete Tereze Avilske, građena između 1773. i 1797. godine. Crkvu karakteriše monumentalno pročelje sa dva visoka zvonika i timpanonom, sa klasicističkom fasadnom plastikom.
Ipak, najznačajniji deo subotičkog graditeljskog fonda izgrađen je u stilu art nouveau, tačnije u varijanti bečke secesije. Većinu ovih zgrada projektovao je tandem mađarskih arhitekata Marcel Komor i Deže Jakab, a među njihova dela ubrajaju se Gradska kuća, sinagoga, palićki vodotoranj i još dosta objekata najrazličitije namene.
Subotička Gradska kuća verovatno je najreprezentativniji primer upravne zgrade ovog tipa na našim prostorima. Građena između 1908. i 1910. godine, poznata je po kitnjastim fasadama sa intenzivnom upotrebom Žolnai keramike i visokom zvoniku jarko crvene boje. Ako se izuzme nekoliko visokih objekata u sremskom delu Beograda, zvonik visine 76 metara i danas je najviša zgrada u Vojvodini.
Oko Gradske kuće formiran je trg kojim dominiraju dve fontane obložene Žolnai keramikom, takozvane Plava i Zelena fontana, a na trgu se nalazi i spomenik Svetog trojstva (ili Stub kuge). Spomenik je prvobitno podignut 1815. godine, ali je 1964. izmešten sa glavnog trga, a u maju 2016. je rekonstruisan i vraćen na originalnu lokaciju.
Subotička sinagoga jedna je od najistaknutijih građevina jevrejskog nasleđa u Evropi. Građena je između 1901. i 1903. godine u stilu bečke secesije sa dekoracijama u pseudomavarskom stilu. U vreme izgradnje bila je druga po veličini u svetu, a i danas se često svrstava među najlepše.
Kao i u svakom većem centru, u Subotici postoji veći broj muzeja i galerija. Najznačajniji su Gradski muzej, sa više zbirki i legata, i Galerija moderne umetnosti smeštena u živopisnoj palati Rajhl, koju je 1904. godine za svoje potrebe izgradio arhitekta Ferenc Rajhl. Palata Rajhl je još jedno remek-delo secesije, pa je vredi videti i bez posete galeriji.
U samom centru nalazi se Gradska biblioteka sa fondom od preko 300.000 knjiga, smeštena u neobaroknoj zgradi izgrađenoj 1897. godine po projektu Ferenca Rajhla, sa dva monumentalna atlasa na glavnoj fasadi. Na glavnom trgu je i zgrada Narodnog pozorišta, rekonstruisana po ugledu na originalnu neoklasicističku građevinu iz 1854. godine koja je 2007. srušena usled dotrajalosti uprkos zaštiti koju je uživala kao spomenik kulture od velikog značaja.
Pored kulturno-umetničkih sadržaja, Subotica nudi i niz mogućnosti za relaksaciju i zabavu. Zabavni sadržaji uglavnom su koncentrisani oko Palićkog jezera, a najpoznatiji objekat u kojem se održavaju festivali, koncerti i performansi je Velika terasa iz 1912. godine. Objekat se danas najviše koristi za konferencije, ali raspolaže i velikom balskom dvoranom i dvema otvorenim terasama za razne manifestacije.
Poznati palićki zoološki vrt osnovan je 1949. godine, što ga čini drugim po starosti u Srbiji (posle beogradskog). Palićki zoo vrt funkcioniše i kao prihvatilište za ugrožene vrste, a važi za mnogo humaniji od beogradskog, jer se na dvostruko većoj površini nalazi četiri puta manje životinjskih vrsta.
Okolina Subotice poznata je po odličnim vinima, a autohtone sorte su kevedinka (belo) i kadarka (crno). Pored lokalnih sorti, na peskovitom terenu uspevaju i rizling, šardone, sovinjon, merlo… U gradu i okolini radi nekoliko vinarija, od kojih je možda najpoznatija Zvonko Bogdan, koja doduše nije u vlasništvu poznatog pevača već samo nosi njegovo ime.
Mada se u samom centru Subotice nalazi više nacionalnih i internacionalnih restorana, u dobrom zalogaju najbolje se može uživati na nekom od desetak uređenih salaša oko grada. Možda najpoznatiji su Majkin salaš i Cvetni salaš na Paliću i Rokin salaš kraj Ludaškog jezera. Od specijaliteta treba probati perkelt sa testeninom sa prženom slaninom i sirom, paprikaš od petla sa knedlama ili tradicionalni bački ručak koji ima “red svoj logičan”… A za ljubitelje ribljih specijaliteta tu su i mnogobrojne čarde.
Kafica posle ručka može se popiti u raznim kafićima u gradu, a po mnogima najlepše mesto za to je Ženski štrand na Paliću. Drveni objekat na samoj obali jezera sagrađen je početkom prošlog veka, a prvobitno je služio kao kupalište gde su dame mogle da se brčkaju skrivene od radoznalih pogleda sa obale.
Budući da se nalazi u srcu Panonske nizije, Suboticu odlikuje tipičan ravničarski reljef. Na svega nekoliko kilometara od grada nalaze se dva velika jezera – Palićko i Ludaško. Palićko jezero je najveće prirodno jezero u Srbiji, a po nekim teorijama predstavlja ostatak Panonskog mora. Još od XIX veka poznato je kao izletište, ali i banja sa lekovitim blatom.
Severno od Subotice prostire se Subotička peščara, zaštićena kao predeo izuzetnih odlika. Iako je karakteriše neplodan peskoviti teren, ipak je bogatija vegetacijom od drugih peščara u Srbiji, a naročito je popularna za pešačenje. Markirane staze održava subotički planinarski klub Spartak, a ovde se od 2012. godine redovno održavaju i kola Vojvođanske treking lige, što Subotičku peščaru čini jednim od prvih terena za takmičarski treking kod nas…
Ako nekome i posle svega nije jasno zašto se Subotica smatra jednom od najboljih city break destinacija u regionu, jedino što može učiniti jeste da se uveri sam. Ako je ovaj prelepi vojvođanski grad bio dovoljno dobar probirljivim kritičarima New York Times-a, valjda će se svideti i našima. A lično ne vidim zašto ne bi.
izvor: https://perpetuum-m.blogspot.com
